Nga FMN
Politika konservatore tradicionalisht është përcaktuar nga theksi i saj në kujdesin fiskal dhe idenë e një shteti të vogël. Ndërsa partitë që anojnë majtas zakonisht shoqërohen me më shumë shpenzime dhe një prani më të madhe të shtetit në ekonomi. Megjithatë, realiteti mund të jetë ndryshe. Siç tregon analiza jonë e re, partitë në të gjithë spektrin politik duken gjithnjë e më të ngjashme kur bëhet fjalë për politikën fiskale: të gjitha ato bëjnë fushatë për idetë e një qeverie më të madhe dhe duke premtuar më shumë shpenzime.
Një analizë gjithëpërfshirëse e 65 vendeve të zhvilluara dhe në zhvillim gjatë gjashtë dekadave tregon se diskursi politik mbi çështjet fiskale është bërë gjithnjë e më i favorshëm për shpenzimet më të larta të qeverisë që nga vitet 1960. Nga socialistët te nacionalistët, mbështetja për më shumë shpenzime është rritur në mënyrë të qëndrueshme, ndërsa retorika e kufizimit fiskal ka humbur favorin në të gjithë bordin në tre dekadat e fundit, pasi ishte më e popullarizuara në vitet 1980.
Punimi ynë i ri zbulon këtë model në rritje pro-shpenzimeve duke parë përmbajtjen fiskale të mbi 4,500 platformave politike nga 720 zgjedhjet kombëtare të mbajtura midis viteve 1960 dhe 2022 në vendet e përparuara dhe ato në zhvillim, duke përdorur të dhëna nga Projekti Manifesto.
Politika fiskale ekspansioniste duket të jetë një rast në të cilin politikanët mbajnë premtimet e tyre zgjedhore. Ne tregojmë se një rritje prej 5 për qind në përqindjen e platformave që sugjerojnë shpenzimet e ardhshme pasohet nga një rritje e deficitit primar deri në 0.5 pikë përqindje të PBB-së gjatë disa viteve në periudhën e pas Luftës së Ftohtë. Rritja e deficitit është nxitur kryesisht nga një zgjerim gradual i nismave të shpenzimeve dhe jo nga shkurtimet e taksave. Në të kundërt, si pasojë e një “goditjeje” të kufizimit fiskal – një rritje e diskursit të kufizimit nga njëra zgjedhje në tjetrën, rënia graduale e deficitit së pari arrihet nga rritja e të ardhurave.
Këto rezultate përputhen mirë me anketat e fundit të perceptimeve publike, të cilat zbulojnë se shumica e të anketuarve ose duan të rrisin shpenzimet ose t’i mbajnë ato në nivelet aktuale në vendet e tyre. Njerëzit duan më shumë infrastrukturë, shkolla, spitale dhe shërbime (arsim, shëndet, siguri), mundësisht me kosto të ulët ose pa kosto shtesë. Dhe politikanët duan votat e njerëzve.
Por si të paguani për të?
Duke parë përpara, thirrjet e përhapura për një qeveri më të madhe dhe më aktive të ngarkuar me trajtimin efektiv të ndryshimeve klimatike, mbrojtjes dhe në veçanti kostot që lidhen me shoqëritë në plakje (si shëndetësia dhe pensionet) vijnë me pritshmërinë e shpenzimeve publike më të larta. Punimi ynë tregon se në masën që pritshmëri të tilla nguliten në arenën politike, paragjykimet e shpenzimeve mund të çojnë në më shumë deficite dhe më shumë borxhe. Megjithatë, çështja thelbësore se si të paguhet për këtë rritje të shpenzimeve mbetet e hapur.
Deficitet e mëdha fiskale dhe nivele të larta borxhi në mbarë botën kërkojnë kujdes më të madh fiskal, por kjo mund të jetë e vështirë kur forcat politike tërhiqen në drejtimin e kundërt. Studiuesit, politikëbërësit dhe votuesit njësoj do të duhet të mblidhen rreth strategjive të qëndrueshme politike për të mbajtur qëndrueshmërinë fiskale në qendër të debatit publik, pasi pasiguria për të ardhmen e financave publike rritet. Monitoruesi Fiskal i ardhshëm i FMN-së, që pritet në tetor, do të hetojë tablonë e gjerë të borxhit global në rritje dhe do të diskutojë mënyrat për të adresuar problemin.
