Kandidatët e rinj për anëtarësim do të duhet të ndërmarrin reforma po aq ambicioze për ta bërë zgjerimin e ardhshëm një sukses të krahasueshëm
Robert Beyer, Claire Yi Li, Sebastian Weber, FMN
Polonia është një nga historitë e suksesit të konvergjencës ekonomike evropiane. Vendi, i cili në janar merr frenat e Këshillit të Bashkimit Evropian tani është ekonomia e gjashtë më e madhe e BE-së. Ky proces konvergjence u nxit nga zgjerimi i BE-së në vitin 2004, i cili mirëpriti gjithashtu Republikën Çeke, Qipron, Estoninë, Hungarinë, Letoninë, Lituaninë, Maltën, Slloveninë dhe Sllovakinë në Union, duke zgjeruar popullsinë e BE-së me rreth 20 për qind.
Njëzet vjet më vonë, ndërsa po zhvillohen diskutime të reja për anëtarësimin në BE, ia vlen të shikohet se sa përfituan nga zgjerimi i mëparshëm anëtarët e rinj dhe të gjitha vendet e Bashkimit, dhe të reflektohet mbi kthimet ekonomike të zgjerimit të tregut të përbashkët evropian.
Kandidatët aktualë për anëtarësim, në faza të ndryshme të procesit, janë Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia, Gjeorgjia, Republika e Moldavisë, Ukraina dhe Turqia. Në tetor, Komisioni Evropian lëshoi një raport të ri me vlerësime të hollësishme të situatës dhe progresit drejt anëtarësimit në BE të bërë nga secili kandidat.
Raporti i fundit i Perspektivës Ekonomike Rajonale për Evropën tregon se zgjerimi i BE-së i vitit 2004 solli fitime të konsiderueshme të të ardhurave. Këto përfitime ishin veçanërisht të mëdha në vendet e reja anëtare: pas 15 vitesh PBB-ja për person ishte mesatarisht më shumë se 30 për qind më e lartë se sa do të ishte pa anëtarësimin në BE.
Faktorët që nxisin këto përfitime në anëtarët e rinj ishin të trefishtë.
Së pari, grupi i vitit 2004 përfitoi nga reforma ekonomike më gjithëpërfshirëse përpara anëtarësimit në BE duke përfshirë tregtinë, sektorin financiar dhe liberalizimin e tregut të produkteve.
Së dyti, financimi shtesë nga investimet e huaja direkte dhe fondet e kohezionit të BE-së ndihmuan në rritjen e stokut të kapitalit. Së treti, transferimet e teknologjisë dhe përmirësimet në arritjet arsimore përmirësuan produktivitetin.
Ndërsa të gjitha rajonet në vendet e reja të BE-së fituan, disa fituan më shumë se të tjerët. Ato të integruara më mirë në zinxhirët e vlerës me shtetet anëtare ekzistuese e rritën PBB-në për person gati 10 pikë përqindje më shumë se ato më pak të integruara të para-anëtarësimit, pavarësisht distancës gjeografike. Rajonet me firma që kishin akses më të lehtë në financimin afatgjatë fituan afërsisht 15 pikë përqindje më shumë se të tjerët.
Edhe shtetet anëtare ekzistuese përfituan nga zgjerimi i BE-së.
Deri në vitin 2019, të ardhurat për person ishin rreth 10 për qind më të larta se sa do të kishte qenë në një skenar pa zgjerim. Drejtuesi kryesor i këtyre përfitimeve ishte zgjerimi i tregut të vetëm të BE-së, i cili i lejoi firmat të zgjeronin prodhimin dhe të korrnin përfitime nga efikasiteti, duke përfshirë investimet më të larta në vendet e anëtarësimit. Ndërsa rajonet në Skandinavi, Gjermani dhe Austri – tashmë të integruara mirë me shtetet e reja anëtare përpara anëtarësimit – fituan më shumë, shumë rajone më larg përfituan gjithashtu.
Çfarë do të thotë kjo për valën e ardhshme të anëtarësimit në BE?
Një mësim kyç është se si vendet kandidate për anëtarësim ashtu edhe anëtarët ekzistues të BE-së mund të përfitojnë nëse bëjnë sicc duhet punën. Kjo nuk është detyrë e lehtë. Kjo do të kërkonte reforma të forta të para-anëtarësimit, financim të konsiderueshëm, vendosmëri politike dhe përshtatje të mundshme institucionale.
Disa faktorë të sukseseve të vitit 2004 mund të jenë më të vështira për t’u arritur sot. Për vendet kandidate, kjo përbën një premium mbi veprimet që janë drejtpërdrejt nën kontrollin e tyre, siç është përpjekja e reformës për të mbyllur rregullimin e biznesit dhe boshllëqet institucionale në BE.
Nga ana e anëtarëve ekzistues, vazhdimi i thellimit të tregut të vetëm duke hequr barrierat e mbetura tregtare brenda sindikatave dhe avancimi i unionit të tregut të kapitalit për të financuar rritjen dinamike të firmave do të përforconte më tej fitimet e mundshme. Këto përpjekje të përbashkëta jo vetëm që mund të përshpejtojnë arritjen brenda Evropës, por edhe të ndihmojnë në ngushtimin e hendekut të madh të të ardhurave të Evropës me SHBA-në.
