Tarifat e reja prej 25% të presidentit amerikan Donald Trump për importet nga Meksika dhe Kanadaja hynë në fuqi të martën, së bashku me një dyfishim të taksës për mallrat kineze në 20%, duke ndezur luftëra tregtare që mund të godasin rritjen ekonomike dhe të rrisin çmimet për amerikanët që ende nuk e kanë marrë vetet nga inflacioni i lartë i viteve të fundit.
Rritja e tarifave, e cila prek gati 2.2 trilion dollarë në tregtinë vjetore të SHBA me tre partnerët kryesorë tregtarë, hyri në fuqi në orën 12:01 të mëngjesit. Trump deklaroi se të tre vendet nuk kishin bërë mjaftueshëm për të frenuar rrjedhën e opioidit vdekjeprurës fentanil dhe kimikateve të tij pararendëse në SHBA.
Kryeministri kanadez Justin Trudeau i përshkroi tarifat si “një gjë shumë e marrë” dhe u kundërpërgjigj me tarifa 25% për importet amerikane me vlerë 30 miliardë dollarë, përfshirë lëngun e portokallit, gjalpin e kikirikut, verën, pijet alkoolike, birrën, kafenë, pajisjet dhe motoçikletat.
Presidentja meksikane Claudia Sheinbaum u zotua për hakmarrje dhe tha se do të njoftonte përgjigjen e Meksikës të dielën në sheshin ikonik Zocalo të Meksikos.
Bursat në pikiatë
Veprimi i Trump nxiti një shitje globale të aksioneve, në të gjitha bursat kryesore SHBA-së dhe Europës. Tregu i aksioneve të ëall Street humbi të gjitha fitimet e tij që nga zgjedhja e Donald Trump në nëntor.
S&P 500 fshiu 3.4 trilion dollarë nga vlerësimet e kompanive me një rënie prej 5.6 për qind nga rekordi i tij më i lartë muajin e kaluar. Aksionet evropiane shënuan humbjen e tyre më të madhe njëditore në gjashtë muaj, ndërkohë prodhuesit e automjeteve, ndërtuesit e shtëpive, shitësit me pakicë dhe aksionet e tjera të ndjeshme ndaj tarifave, morën goditje të gjitha.
Dollari u dobësua kundrejt jenit japonez dhe frangës zvicerane, por pesoja meksikane dhe dollari kanadez u dobësuan kundrejt monedhës së gjelbër.
Luftë në shkallë të gjerë
Kina u përgjigj menjëherë, duke njoftuar tarifa shtesë prej 10%-15% për disa importe të SHBA-së nga 10 marsi dhe një sërë kufizimesh të reja eksporti për entitetet e caktuara amerikane. Më vonë ajo tha se kishte ngritur ankesa për masat e reja me Organizatën Botërore të Tregtisë.
Përtej veprimeve që njoftoi të martën, kryeministri kanadez Trudeau tha se Kanadaja do të vendosë tarifa për 125 miliardë dollarë të tjerë mallra amerikanë nëse tarifat e Trump do të ishin ende në fuqi në 21 ditë, me gjasë që të përfshijnë automjete motorike, çelik, avion, viç dhe mish derri. Kanadaja gjithashtu do të sfidojë tarifat e SHBA-së sipas rregullave të OBT-së dhe marrëveshjes së tregtisë së lirë SHBA-Meksikë-Kanada.
“Ata kanë zgjedhur të nisin një luftë tregtare që, para së gjithash, do të dëmtojë familjet amerikane,” tha Trudeau për administratën Trump. “Ky është një gjë budallallëk shumë i madh.”
Trudeau tha se ankesat e Trump për fentanilin ishin një justifikim “plotësisht fals” për tarifat, pasi Kanadaja kishte ndërmarrë çdo veprim të mundshëm për të mbyllur trafikun e fentanilit. Trudeau, i cili do të shohë një pasardhës të Partisë Liberale të zgjedhur këtë fundjavë, tha se Trump në vend të kësaj dëshiron të dobësojë rëndë ekonominë kanadeze deri në pikën ku do të konsiderojë aneksimin nga SHBA.
Kryeministri i Ontarios, Doug Ford, i ndaloi firmat amerikane të konkurrojnë në tenderat e qeverisë provinciale të Ontarios dhe tha se nëse tarifat e Trump vazhdojnë, ai do të aplikojë një shtesë prej 25% për eksportet e energjisë elektrike të Ontarios në SHBA.
Trump kërcënoi të rriste edhe më shumë tarifat për mallrat kanadeze, në një referencë të dukshme ndaj një plani të SHBA për të vendosur “tarifa reciproke” ndaj partnerëve tregtarë globalë më 2 prill.
“Ju lutemi shpjegoni Guvernatorit Trudeau, të Kanadasë, se kur ai vendos një tarifë hakmarrëse për SHBA-në, tarifa jonë reciproke do të rritet menjëherë me një shumë të ngjashme!” shkroi Trump në një postim në platformën e tij private në rrjetet sociale.
Presidentja e Meksikës tha të martën se nuk kishte “asnjë arsye, arsyetim apo justifikim” për veprimet e Trump pasi Meksika ndërmori “veprime vendimtare” kundër krimit të organizuar dhe trafikut të fentanilit.
Komisioni Europian tha se është thellësisht i keqardhur për vendimin, i cili rrezikon të prishë tregtinë globale. Trump është zotuar të vendosë tarifa reciproke për mallrat e BE-së në fillim të muajit të ardhshëm.
Paraqitjet televizive nga zyrtarë të kabinetit Trump, përfshirë Sekretarin e Tregtisë Hoëard Lutnick dhe Sekretarin e Thesarit Scott Bessent, nuk treguan ndonjë plan të menjëhershëm për negociata të mëtejshme midis SHBA-së dhe partnerëve të saj kryesorë tregtarë.
Rritje botërore e çmimeve
Tarifat tashmë po nxisnin disa rritje çmimesh në SHBA, në kundërshtim me premtimin zgjedhor të Trump për të ulur kostot e jetesës për amerikanët. Drejtori i Target, Brian Cornell, i tha CNBC se gjigandi i shitjes me pakicë do të rriste çmimet “gjatë dy ditëve të ardhshme” për disa produkte ushqimore sezonale si avokado, që importohen nga Meksika.
“Nëse ka një tarifë 25%, ato çmime do të rriten, sigurisht gjatë javës së ardhshme,” tha Cornell.
Shitësi me pakicë i pajisjeve elektronike Best Buy gjithashtu paralajmëroi për çmime të mundshme më të larta pasi tarifat hynë në fuqi. CEO i Best Buy Corie Barry u tha analistëve në një telefonatë se Kina mbetet burimi kryesor i produkteve të shitura nga kompania, me Meksikën në vendin e dytë.
Tarifa 20% për importet kineze do të zbatohet për disa kategori kryesore të elektronikës kineze të paprekura nga detyrimet e mëparshme, duke përfshirë telefonat inteligjentë, laptopët, konzolat e lojërave video, orët dhe altoparlantët inteligjentë dhe pajisjet Bluetooth. Barry tha se rritjet e çmimeve mund të ndodhin për një periudhë më të gjatë, pasi Best Buy zakonisht mbart inventar me vlerë rreth gjashtë javë.
“Ne vlerësojmë se tarifat mund të çojnë në një rritje prej afro 1,000 dollarë për familje në vit në koston e mallrave,” tha kryeekonomistja e Nationëide Mutual, Kathy Bostjancic. “Forcimi i dollarit ndihmon në zbutjen e një pjese të ndikimit të inflacionit, i cili përndryshe do të ishte më i madh.”
Rritje mbi rritje
Tarifa shtesë prej 10% për mallrat kineze i shtohet tarifës prej 10% të vendosur nga Trump më 4 shkurt për të ndëshkuar Pekinin për krizën e mbidozës së fentanilit në SHBA dhe vjen në krye të tarifave deri në 25% të vendosura mbi importet kineze gjatë mandatit të parë të Trump.
Disa nga këto produkte panë rritje të ndjeshme të tarifave të SHBA nën ish-presidentin Joe Biden vitin e kaluar, duke përfshirë një dyfishim të tarifave për gjysmëpërçuesit kinezë në 50% dhe një katërfishim të tarifave për automjetet elektrike kineze në mbi 100%.
Tarifat hakmarrëse të Kinës të njoftuara të martën kishin në shënjestër një gamë të gjerë produktesh bujqësore amerikane, duke përfshirë mish, drithëra, pambuk, fruta, perime dhe produkte qumështi.
Pekini vendosi gjithashtu 25 firma amerikane nën kufizime të eksportit dhe investimeve për arsye të sigurisë kombëtare. Dhjetë nga këto firma ishin në shënjestër për shitjen e armëve në Tajvan.
Fermerët amerikanë u goditën rëndë nga luftërat tregtare të mandatit të parë të Trump, të cilat u kushtuan atyre rreth 27 miliardë dollarë eksporte të humbura duke ia lëshuar pjesën e tyre të tregut kinez Brazilit.
Sekretarja e Bujqësisë Brooke Rollins u tha gazetarëve në Uashington se fermerët dhe blegtorët do të shihnin përfundimisht prosperitet më të madh nga veprimet e Trump, duke shtuar: “Mesazhi i tij, sinqerisht, për komunitetin është ‘më beso mua'”.
Frikë për recesion
Tarifat për produktet meksikane dhe kanadeze mund të kenë pasoja shumë më të thella ekonominë shumë të integruar të Amerikës së Veriut që varet nga dërgesat ndërkufitare për të ndërtuar makina dhe makineri, për të rafinuar naftën dhe për të përpunuar mallrat bujqësore.
“Vendimi i sotëm i pamatur i administratës amerikane po i detyron Kanadanë dhe SHBA-në drejt recesioneve, humbjeve të vendeve të punës dhe katastrofës ekonomike”, tha në një deklaratë CEO i Dhomës Kanadeze të Tregtisë, Candace Laing.
Edhe përpara shpalljes së tarifave të Trump, të dhënat e SHBA-së të hënën treguan se kostot e prodhimit kërcyen në nivelin më të lartë gati tre-vjeçar, duke sugjeruar se një valë e re tarifash së shpejti mund të zvogëlojë prodhimin.
Modeli GDPNow i Bankës së Rezervës Federale të Atlantës tregoi një zhvendosje mahnitëse në një tkurrje prej 2.8% të PBB-së së SHBA-së në tremujorin e parë, nga një rritje e vlerësuar prej 2.3% javën e kaluar.
