Emerging Europe
Vizitorët në Shqipëri kanë të drejtë kur mendojnë se vendi mbetet një “punë në progres”. Kantieret e ndërtimit dominojnë peizazhin, nga malet e veriut dhe lindjes deri në vendpushimet e plazhit të jugut dhe perëndimit.
Këto përshtypje të dëshmitarëve okularë mbështeten nga statistikat zyrtare. Në vitin 2022, industria e ndërtimit përbënte 11.2 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) të Shqipërisë – pesha më e madhe e çdo vendi në Evropë dhe Azinë Qendrore.
Në tremujorin e katërt të vitit të kaluar, ndërtimi dha kontributin më të madh pozitiv (+1,69 për qind) në rritjen prej 4,73 për qind të PBB-së. Sektori i ndërtimit është një nga sektorët më të mëdhenj të ekonomisë dhe gjithashtu një burim jetik punësimi, duke zënë tetë për qind të fuqisë punëtore.
Bum banesash
Rëndësia e ndërtimit në ekonominë shqiptare nuk është e re, ndërkohë që forca të njëpasnjëshme dhe plotësuese kanë kontribuar në ruajtjen e peshës së këtij sektori.
“Që nga kolapsi i komunizmit, industria e ndërtimit në Shqipëri është shfaqur si një shtytës kryesor i rritjes së saj ekonomike,” thotë Dr Ravik Mima, autor i parashikimit të prillit të Institutit të Vjenës për Studimet Ekonomike Ndërkombëtare për Shqipërinë, për Emerging Europe. “Rritja fillestare në këtë sektor u nxit nga një nevojë e vërtetë për strehim, veçanërisht në zonat urbane, një prirje e katalizuar nga migrimi i popullsisë nga mjediset rurale.”
Kur ra komunizmi në vitin 1991, Shqipëria ishte ndër vendet më të varfra në rajon dhe pësoi një eksod masiv të shqiptarëve nga zonat rurale teksa kërkonin mundësi ekonomike në kryeqytet, Tiranë dhe jashtë saj.
“Për dy dekadat e para, ndërtimi privat lulëzoi, i mbështetur kryesisht nga të ardhurat dhe kursimet në rritje të banorëve, të shtuara nga ndërmjetësimi i fuqishëm financiar i ofruar nga sektori bankar,” thotë Dr Mima. “Përveç kësaj, remitancat nga brezi pionier i emigrantëve postkomunistë kontribuan ndjeshëm në këtë rritje.”
Tirana u rrit me shpejtësi dhe vazhdon të rritet me 30,000 njerëz çdo vit, duke krijuar shtrirje të padëshiruar dhe një nevojë të përhershme për më shumë banesa. Nisma Tirana 2030 synon të ndalojë shtrirjen duke rikoncentruar ndërtimin në thelbin e qytetit.
Megjithatë, kriza e vitit 2008 çoi në një periudhë maturimi dhe rënieje të sektorit pasi bizneset u larguan nga një treg që dukej i ngopur. Ndërtimi arriti nivelin më të ulët që nga viti 2005 në vitin 2013. Megjithatë, që atëherë, kërkesa e ripërtërirë për ndërtime rezidenciale ka rikthyer rritjen në sektor—ndihmuar me mbi një miliard euro nga buxheti i shtetit midis 2020 dhe 2022, të angazhuara për projektet e rindërtimit si pasojë e një tërmeti në 2019.
Në vitin 2020, gjysma e totalit të investimeve vendase u përqendrua në strehim, krahasuar me një të katërtën në vendet e tjera të Ballkanit. “Shumica e madhe e ndërtimeve të reja përfshijnë ndërtesa banimi në qytetet kryesore si Tirana, Durrësi, Elbasani, Korça dhe Vlora,” thotë Andi Memi, një partner në Hoxha, Memi dhe Hoxha, një studio ligjore. Ndërtesat e banimit përbënin 42,7 për qind të vlerës së përafërt të lejeve të ndërtimit të lëshuara në tremujorin e parë të 2023, ndërsa ndërtesat jorezidenciale zënë 42,3 për qind dhe pjesa tjetër janë të inxhinierisë civile.
Rritja e turizmit
“Sidoqoftë,” vëren Dr Mima, “në vitet e fundit, shtysa që nxit sektorin e ndërtimit ka evoluar. Së pari, një prirje e re është shfaqur mes familjeve të pasura, si rezidente ashtu edhe jorezidente – duke përfshirë jo vetëm diasporën shqiptare por edhe investitorët e huaj – të cilët po tregojnë një prirje në rritje për të zotëruar shtëpi të shumta si asete investimi në një treg banesash në lulëzim.”
“Së dyti, sektori i turizmit, pasi ka pësuar rritje të konsiderueshme gjatë dekadës së fundit dhe duke treguar potencial premtues për zgjerim të mëtejshëm, ka nxitur projekte ndërtimi jorezidenciale si hotele dhe resorte,” shton Dr Mima.
Viti i kaluar pa një rritje prej 48.5 për qind nga viti 2021 në të ardhurat nga ardhjet e turistëve dhe turizmi përbënte 15.8 për qind të PBB-së. Rreth 7.5 milionë turistë të huaj vizituan vendin prej 2.8 milionë banorësh në vitin 2022, por me një rritje prej 35 për qind të turistëve në periudhën janar-prill 2023, vendi pret të presë të paktën dhjetë milionë njerëz këtë vit.
Fluturimet për në Tiranë nuk janë gjithmonë të lira dhe shumë vizitorë fluturojnë në vendet fqinje dhe hyjnë në Shqipëri me autobus ose traget. Kjo do të ndryshojë në tetor, kur Ryanair do të zgjerohet në Tiranë, duke nisur 96 fluturime buxhetore në javë në 17 linja.
Me akoma më shumë vizitorë që priten në malet, fshatrat dhe rivierën e Detit Jon në vitin 2024, turizmi duket se do të vazhdojë të rritet dhe, nga ana tjetër, të nxisë më tej ndërtimin.
