Financial Times
Anëtarët evropianë të NATO-s duhet të gjejnë 56 miliardë euro shtesë në vit për të përmbushur objektivin e shpenzimeve të mbrojtjes të aleancës, por defiçiti është përgjysmuar në dekadën e fundit, sipas hulumtimit të Institutit Ifo të Gjermanisë për Financial Times.
Hulumtimi tregoi se shumë nga vendet e BE-së me defiçitin më të madh në objektivin e NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes për të arritur 2 për qind të prodhimit të brendshëm bruto – duke përfshirë Italinë, Spanjën dhe Belgjikën – gjithashtu kanë ndër nivelet më të larta të borxhit dhe deficitit buxhetor në Evropë.
Shtytja për 32 anëtarët e aleancës së udhëhequr nga SHBA për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në përgjigje të pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë, po nxit presionet buxhetore në Evropë në një kohë të rritjes së ulët dhe kur shumë vende po shtrëngojnë planet e tyre fiskale. Ekonomistët thonë se kjo do ta bëjë më të vështirë për disa vende që të përmbushin objektivat e konsolidimit fiskal dhe uljes së borxhit.
Mungesa më e madhe për nga vlera ishte në Gjermani, e cila vitin e kaluar shpenzoi 14 miliardë euro më pak se sa nevojitej për të përmbushur standardin, sipas Ifo. Por Berlini e ka përgjysmuar këtë hendek në dekadën e fundit, duke u përshtatur me inflacionin dhe planifikon ta mbyllë atë plotësisht këtë vit.
Mungesa e ardhshme më e madhe evropiane ishte 11 miliardë euro në Spanjë, 10.8 miliardë euro në Itali dhe 4.6 miliardë euro në Belgjikë. Treshja ishin midis gjashtë vendeve të BE-së me borxh mbi 100 përqind të PBB-së së tyre vitin e kaluar. Italia gjithashtu kishte një nga deficitet më të larta buxhetore të bllokut me 7.2 për qind dhe kostot e saj të interesit do të rriten mbi 9 për qind të të ardhurave të qeverisë këtë vit.
“Vendet me nivele të larta borxhi dhe kosto të larta interesi nuk kanë shumë hapësirë për të rritur më shumë borxhe, kështu që e vetmja mënyrë reale për ta bërë këtë është të shkurtojnë shpenzimet në fusha të tjera,” tha Marcel Schlepper, një ekonomist në Ifo. “Kjo nuk është e lehtë, siç e pamë kur Gjermania u përpoq të shkurtonte subvencionet për naftën bujqësore dhe fermerët dolën në protestë”.
Zëdhënësi i Departamentit Amerikan të Shtetit, Mattheë Miller, këtë javë pranoi se kishte pasur një “përmirësim” në përpjekjet e BE-së për t’i bërë të gjithë anëtarët e NATO-s të arrinin pragun e 2 për qind. Uashingtoni ka kërkuar prej kohësh që Evropa të shpenzojë më shumë për mbrojtjen e saj.
Çështja ka qenë një preokupim i Donald Trump, si president dhe si kandidat. Në shkurt, ai tha se Rusia mund të bëjë “çfarëdo dreqin të dojë” për anëtarët e NATO-s që nuk arritën të përmbushin objektivat e shpenzimeve, duke rritur frikën për të ardhmen e aleancës nëse ai rizgjedhet në nëntor.
Vitin e kaluar, dy të tretat e totalit prej 1.2 trilionë eurosh të shpenzimeve të mbrojtjes të NATO-s ishin nga SHBA, më shumë se dyfishi i 361 miliardë eurove të shpenzuara nga anëtarët e BE-së, Mbretëria e Bashkuar dhe Norvegjia së bashku.
Rregullat e reja fiskale të BE-së që do të zbatohen nga viti i ardhshëm do të sjellin më shumë shkurtime buxhetore pasi vendet kërkojnë të respektojnë një kufi prej 3 përqind të deficitit vjetor dhe një kufi prej 60 përqind të borxhit ndaj PBB-së. Më shumë se 10 vende në bllok pritet të shkelin kufirin vjetor të deficitit, gjë që ndoshta do të rezultojë në sanksione nga Komisioni Evropian.
Por gjatë negociatave që përfunduan vitin e kaluar, Polonia, vendet baltike dhe Italia bënë me sukses fushatë për të trajtuar shpenzimet e mbrojtjes në mënyrë më të favorshme sipas rregullave të reja. Prandaj, komisioni do t’i konsiderojë shpenzimet ushtarake si një faktor lehtësues kur vlerëson nëse duhet ndërmarrë veprime kundër vendeve që shkelin kufirin vjetor të deficitit.
Në raste të tilla si Polonia, e cila në vitin 2024 është vendosur të shpenzojë më shumë se 4 për qind të prodhimit të saj në mbrojtje – niveli më i lartë midis anëtarëve të NATO-s – dhe kështu të shkelë kufijtë fiskalë të BE-së, kjo ka të ngjarë të çojë në një vlerësim më të butë të saj.
Jens Stoltenberg, sekretari i përgjithshëm i aleancës, u tha gazetarëve të enjten se dy të tretat e anëtarëve do të përmbushnin objektivin prej 2 për qind këtë vit, nga vetëm tre në 2014 kur u miratua premtimi për investimet në mbrojtje pasi Rusia aneksoi Krimenë.
Vendet e Eurozonës janë në rrugën e duhur për të dyfishuar shpenzimet e tyre të mbrojtjes nga 150 miliardë euro në 2021 në 320 miliardë euro në 2026, sipas Pantheon Macroeconomics, i cili vlerësoi se kjo do të nxiste rritjen e ngadaltë me 0.2 deri në 0.3 për qind. Këtë javë, Norvegjia u bë anëtarja më e fundit evropiane e NATO-s që tha se do të përmbushte objektivin prej 2 për qind të aleancës në vitin 2024, një vit përpara afatit.
Lorenzo Codogno, një ish-zyrtar i thesarit italian dhe tani një konsulent ekonomik, tha se do të ishte “e vështirë” për Italinë, e cila kishte borxh mbi 140 për qind të PBB-së vitin e kaluar, të arrinte objektivin e NATO-s “nëse nuk ka përjashtime të veçanta brenda rregullave ose nuk përfshihen paratë e BE-së”.
“Kërcënimi rus nuk perceptohet si mjaft i rrezikshëm për të justifikuar, të themi, shkurtimet e shpenzimeve të mirëqenies për të lënë vend për armët,” tha ai.
Sondazhet e NATO-s gjetën mbështetje të ulët publike për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes në disa vende me mungesat më të mëdha. Vetëm 28 për qind e italianëve mendojnë se vendi i tyre duhet të rrisë shpenzimet ushtarake, ndërsa 62 për qind duan që ai të shpenzojë po aq ose më pak.
Pavarësisht se është shtëpia e selisë së NATO-s, shpenzimet e mbrojtjes së Belgjikës ishin vetëm 1.21 për qind të PBB-së vitin e kaluar, një nga më të ulëtat në aleancë, sipas shifrave të reja të publikuara të enjten. Spanja nuk ishte shumë më e lartë në 1.24 për qind dhe Italia ishte në 1.47 për qind.
Duke përjashtuar shtatë vendet evropiane që kanë thënë se synojnë të arrijnë objektivin prej 2 për qind të NATO-s këtë vit, duke përfshirë anëtaren e re Suedinë, Ifo zbuloi se mungesa evropiane do të ishte ende 35 miliardë euro.
“Ne po ecim në drejtimin e duhur, por shumë ngadalë dhe shumë vonë”, tha të premten ministri i jashtëm i Polonisë Radosłaë Sikorski, duke theksuar se shpenzimet ruse të mbrojtjes do të arrinin në 7 për qind të PBB-së këtë vit. “Ekonomia ruse tashmë po funksionon në baza luftarake. Ekonomitë evropiane duhet të kalojnë të paktën në një gjendje krize.”
