Objektivi për të trefishuar kapacitetin e prodhimit të energjisë elektrike nga burimet e rinovueshme deri në vitin 2030 është plotësisht i arritshëm, pas një viti “spektakolar” për sektorin. Dhe merita duhet t’i jepet të paktën pjesërisht Kinës, e cila “për të qenë të sinqertë po i bën një shërbim pjesës tjetër të botës”, jo vetëm sepse prodhon instalimet e reja, por edhe sepse është kryesisht vendi që po ul në mënyrë dramatike kostot, të cilat e kanë bërë energjinë e gjelbër gjithnjë e më konkurruese në krahasim me lëndët djegëse fosile.
Kështu e sheh Fatih Birol, drejtor i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (ANE), i cili ndau dhe komentoi paraprakisht me Il Sole 24 Ore rezultatet e raportit të fundit për burimet e rinovueshme të prodhuar nga organi i OECD.
Raporti, i publikuar të enjten më 11, fokusohet në një nga angazhimet kryesore të nënshkruar nga 198 vendet që morën pjesë në COP28 në dhjetor dhe konkluzionet e tij janë inkurajuese: «Ne jemi në trajektoren e duhur – përmbledh Birol – Edhe vetëm duke zbatuar politikat aktuale, ne parashikojmë që kapaciteti për të prodhuar energji elektrike nga burimet e rinovueshme të rritet dy herë e gjysmë deri në vitin 2028”, vit në të cilin ndalojnë parashikimet e raportit. Prandaj, objektivi për ta trefishuar këtë deri në vitin 2030, duke arritur gjithsej 11 mijë Gigavat në botë, është i “arritshëm”.
Megjithatë, qeveritë duhet të marrin pjesë aktive, duke ndjekur angazhimet e marra në Dubai. Dhe energjitë e rinovueshme duhet të marrin hov edhe në vendet në zhvillim, ku financimi i projekteve është bërë edhe më i vështirë me rritjen e normave të interesit: “Nevojitet përparim në Afrikë, Amerikën Latine, në Azi”, shton Birol.
ANE synon të sigurojë që premtimet COP28 të mos tradhtohen: «Ne kemi filluar të monitorojmë veprimet që do të ndërmerren nga çdo vend në botë. Le të fillojmë me burimet e rinovueshme, por ne synojmë të kujdesemi prej tyre të gjitha objektivat e COP28, përfshirë ato për efiçencën e energjisë dhe largimin nga karburantet fosile,” thotë Birol.
Bum spektakolar
Në frontin e burimeve të rinovueshme, ndryshimi i drejtimit i regjistruar muajt e fundit ngjall shpresë. “2023 ishte një vit spektakolar, vërtet një moment historik – entuziazmon drejtori i agjencisë pariziane – Në harkun kohor të një viti kapaciteti global u rrit me 50%, pra me mbi 500 Gigavat: diçka që është e barabartë me të gjithë energjinë elektrike, nga çdo burim, i instaluar në Francë, Spanjë dhe Gjermani së bashku”.
Megjithatë, sektori mund të rritet edhe më shpejt, nëse nuk do të ishin pengesat e shumta që ende e pengojnë: nga autorizimet e gjata e deri te pamjaftueshmëria e rrjeteve, e cila ngadalëson lidhjen e impianteve të reja, duke shkaktuar vonesa (edhe në Evropë dhe në Amerikën e Veriut).
Në raport, ANE thekson se mbi 3,000 gigavat termocentrale diellore dhe të erës janë bllokuar “në radhë”, duke pritur për lidhje, në mbarë botën, nga të cilat rreth gjysma janë në një fazë të avancuar zhvillimi. Investimet në rrjete, rekomandon Agjencia, “duhet të dyfishohen, duke kaluar 600 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2030”.
Për më tepër, për të kapërcyer ndërprerjen e energjisë nga dielli dhe era, duhet të investojmë më shumë në sistemet e ruajtjes: zgjidhja e vetme për të rritur përdorimin dhe jo vetëm kapacitetin gjenerues të burimeve “të gjelbra”, duke siguruar më pak përdorim të fosileve të karburanteve.
Raporti i ANE përmban parashikime shumë optimiste për depërtimin e burimeve të rinovueshme: në skenarin bazë, kapaciteti global do të rritet me 3,700 Gë në periudhën 2023-2028, dielli dhe era do të kalojnë hidrocentralet këtë vit, prodhimin e qymyrit vitin e ardhshëm dhe energjinë bërthamore deri në 2026. Në vitin 2028, lexojmë, pjesa e gjenerimit do të jetë 25% në nivel global, dyfish në krahasim me sot.
Tashmë, vlerëson Agjencia, 96% e impianteve të reja fotovoltaike dhe të erës në tokë (shkalla e shërbimeve) kanë kosto më të ulëta gjenerimi sesa impiantet e reja të gazit ose qymyrit. Tre të katërtat janë më konkurrues se termocentralet ekzistuese me djegie fosile.
Kina udhëheq
ANE shpreson për zhvillim të shpejtë kudo në botë. Por ajo pranon se motori më i fuqishëm për tranzicionin e energjisë është Kina: 60% e rritjes së burimeve të rinovueshme që pritet deri në vitin 2028 do të vijë nga këtu, një përqindje e ngjashme me atë të vërejtur vitin e kaluar.
Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara dhe Brazili gjithashtu regjistruan rritje të paprecedentë të kapacitetit “të gjelbër” në vitin 2023, të përqendruara mbi të gjitha në fotovoltaikët diellorë (ndërsa industria e erës, veçanërisht në det të hapur, po vuan). Por ritmi i rritjes i shfaqur nga Pekini është në rënie.
Vendi aziatik shtoi vitin e kaluar kapacitetin diellor të barabartë me atë që e gjithë bota kishte instaluar në vitin 2022 dhe kapaciteti i tij i erës u rrit me 66%, me atë që ANE e quan “një përshpejtim i jashtëzakonshëm”. Rezultatet janë edhe më të larta se ato të planifikuara nga vetë qeveria kineze: sipas ANE, dragoi aziatik është në rrugën e duhur për të arritur objektivat e tij për burimet e rinovueshme që në vitin 2024, gjashtë vjet përpara afatit.
Për Kinën, asi nën mëngë, siç dihet, janë kostot shumë të ulëta të zhvillimit: një avantazh që rrjedh mbi të gjitha nga dominimi pothuajse total i arritur në zinxhirin e furnizimit me energji të rinovueshme, që nga lëndët e para deri tek komponentët.
Birol na fton të mos përqendrohemi vetëm në implikimet negative të situatës. “Synimi për diversifikimin e furnitorëve është i rëndësishëm, por ne duhet të gjejmë ekuilibrin e duhur që merr parasysh edhe kostot”. Dhe fuqia e tepruar e Pekinit në burimet e rinovueshme ka kontribuar në rënien e kostove. “Në një botë të qeverisur nga tregtia e lirë, nëse konsumatorëve u ofrohet mundësia të zgjedhin opsionin më të lirë, zgjedhja do të bjerë mbi energjinë e pastër”.
