Rrjeti i Veprimit të Bazelit ka frikë se qeveria shqiptare mund të falsifikojë analizat e 102 kontenierëve që dyshohet se përmbajnë mbetje të rrezikshme, të cilat janë duke u kthyer në Shqipëri përmes anijeve Maersk. Përmes një letre të hapur drejtuar ministres së Turizmit, Mirela Kumbaro, drejtori ekzekutiv i këtij rrjeti, Jim Puckett i ka sugjeruar qeverisë shqiptare që testimi i mbetjeve të jetë i hapur, pasi kjo do të rriste besueshmërinë e analizave. Shefi i BAN ja ka përcjellë letrën edhe komisionerit të Tregtisë së Mbetjeve në Bashkimin Europian, Luigi Garruto.
Letra e plotë e Puckett
Dëshiroj të prezantohem si Drejtor Ekzekutiv i Basel Action Netëork, një OJQ globale që mbështet zbatimin e Konventës së Bazelit, traktati i OKB-së që rregullon lëvizjen ndërkufitare e mbetjeve të rrezikshme. Siç e dini tashmë, ne dhamë alarmin në lidhje me 102 kontejnerë transporti që dyshojmë se përmbajnë mbetje të rrezikshme, të cilat tani janë duke u kthyer në Durrës, Shqipëri pasi u largua nga ai port në fillim të korrikut të këtij viti me destinacion Tajlandën.
Është kritike për shëndetin e qytetarëve dhe mjedisit të Shqipërisë, si dhe për sundimin e ligji ndërkombëtar që kontejnerët të testohen për të përcaktuar nëse përmbajnë mbetje të rrezikshme siç dyshohet në mënyrë që të ndërmerren veprimet e duhura. Unë shkruaj sot për të propozuar një plan të thjeshtë dhe transparent për testimin e mbetjeve të dyshuara pasi të kthehen ne Durres.
BAN është i vetëdijshëm se kjo çështje ka krijuar një shtyp të konsiderueshëm brenda Shqipërisë së bashku me shumë thashetheme dhe spekulime. Jemi të shqetësuar se moszbatimi i një plani të mirëekzekutuar për marrjen e mostrave të mbetjeve të dyshuara do të çojë në teori konspirative, mungesë transparence dhe keqinformim që nuk do të ndihmojë askënd.
Prandaj ne besojmë se veprimi më i mirë për qeverinë e Shqipërisë dhe qytetarëve të saj është që kontenierët të hapen dhe të testohen publikisht. Kjo do të përbënte një shembull pozitiv të qeverisë shqiptare për mbrojtjen e qytetarëve dhe mjedisit nga ndotja. Gjithashtu ky veprim do të mbronte qeverinë shqiptare nga çdo akuzë e mundshme për mashtrim ose mungesë transparence. Një ngjarje e tillë e hapur publike do ta poziciononte Shqipërinë si një shembull pozitiv në zbatimin e Konventës së Bazelit
Sfondi
Ndërsa ju pa dyshim jeni të njohur me faktet e kësaj çështjeje, unë do t’i përmbledh ato shkurtimisht këtu. Në fillim të korrikut, 102 kontejnerë të ngarkuar mbetje u larguan nga porti shqiptar i Durrësit me destinacion Tajlandën, me shumicën e tranzitit në bordin e dy anijeve Maersk. Faturat të ngarkesave të këtyre kontejnerëve janë bashkangjitur.
Menjëherë pas kësaj, BAN u informua nga një sinjalizues konfidencial se kontejnerët përmbanin pluhur të rrezikshëm furre (EAF) dhe BAN-it iu dhanë fotografi që tregonin ngarkimin në Durrës të kontejnerëve të konfirmuar se ishin në bordin e anijeve.
Ndalimi vërtetoi më tej informacionin e sinjalizuesit duke rishikuar faturat e ngarkesës, në të cilat deklarohej se materiali është koncentrat zinku”. Pluhuri EAF shpesh shitet si koncentrat zinku. BAN tani ka një nivel besimi 95% që kontejnerët përmbajnë pluhur furrnalte ose mbetje të pluhurit EAF të përpunuar pjesërisht. Pluhuri EAF është një mbetje e rrezikshme e njohur që mund përmbajë nivele të larta të metaleve toksike si plumbi dhe komponimeve organike të rrezikshme si PAH
dhe dioksina/furane.
Siç e dini, Shqipëria është palë e Konventës së Bazelit, e cila rregullon transportin dhe tregtinë ndërkufitare të mbetjeve të rrezikshme ndërmjet vendeve. Nëse kontejnerët përmbajnë materiale të rrezikshme, atëherë ato nuk mund të ishin dërguar në një vend tjetër pa pëlqimin me shkrim të vendi eksportues Shqipëria, vendet tranzit të Italisë, Maltës, Marokut, Afrikës së Jugut, Singaporit si dhe vendit importues të Tajlandës.
Asnjë pëlqim nuk është dhënë nga asnjëra prej këtyre vendeve dhe për këtë arsye nëse kontejnerët provohet se përmbajnë mbetje të rrezikshme, atëherë dërgesat janë “trafik ilegal” sipas nenit 9 të Konventës së Bazelit. Trafiku i paligjshëm është shkelje penale.
Më tej, nëse kontejnerët përmbajnë mbetje të rrezikshme në formë grimcash, kjo ngre një problem serioz, pasi shtron pyetjen se përse u lejuan të ekspozoheshin ndaj erës dhe shiut në port, duke pasur parasysh rreziqet e ndikimeve të rënda mjedisore dhe në shëndetin e njeriut.
Pas paralajmërimeve të BAN, Singapori dhe Tajlanda refuzuan pranimin e dërgesave dhe Maersk dhe MSC janë bashkuar në përpjekjet për të kthyer kontejnerët në Shqipëri. Aktualisht 102 kontejnerët janë të ndarë midis dy anijeve të mëposhtme:
• 41 kontejnerë janë në MSC Maria Saveria, aktualisht në portin në Valencia, Spanjë, ku ato po transferohen në MSC Annick (DC436A). Ato janë planifikuar të mbërrijnë
Sines, Portugali më 21 shtator 2024. Porti i Destinacionit është renditur si Durrës, por deri më sot, asnjë informacion i mëtejshëm nuk është i disponueshëm publikisht.
• 61 kontejnerë janë në MSC Ditte, i cili aktualisht ndodhet në brigjet e Sierra Leones dhe pritet të mbërrijnë në Port Said, Egjipt më 26 shtator 2024. Ata priten më vonë në Tekirdag (Asyaport) Turqi më 9 tetor 2024. Porti i Destinacionit është renditur si Durrës, por që nga dita e sotme, nuk ka informacion të mëtejshëm publikisht.
As MSC dhe as Maersk nuk kanë plane për të testuar kontejnerët dhe kanë marrë pozicionin se testimi duhet kryhet nga qeveria shqiptare. Ne jemi dakord. Megjithatë, testimi duhet të kryhet me kujdes për të siguruar që publiku të ketë besim në rezultatet. Është për këtë arsye që ne po ju shkruajmë këtë letër.
Protokolli për Testimin e Mbetjeve: Teknikat e duhura dhe transparente
Ne propozojmë një plan të drejtpërdrejtë për testimin e kontejnerëve që do të minimizojë polemikat ose pretendimet për keqbesim. Ne rekomandojmë që kampionimi të fillojë menjëherë pas mbërritjes së anijes së parë.
Ka të ngjarë që dërgesa e parë që do të mbërrijë në Durrës do të jenë 41 kontejnerët që ishin transportuar nga Maria Saveria. Ne besojmë se pritja për anijen e dytë do të jetë e panevojshme dhe do të shtonte më shumë dyshimet dhe spekulimet. Anija e dytë duhet të testohet në mënyrë të ngjashme me mbërritjen e saj.
Menjëherë pas mbërritjes së anijes së parë në Durrës rekomandohet që qeveria të ndjekë hapat e përshkruar më poshtë.
1. Sigurohuni që ngarkesa e parë e kontejnerëve të jetë e plotë dhe që vulat e tyre nuk janë hapur. Vendosini ato në një zonë të portit.
2. Caktoni një datë për marrjen e mostrave dhe publikoni ngjarjen paraprakisht në mënyrë që shtypi, OJQ-të etj, vëzhgues ndërkombëtarë, zyrtarë qeveritarë dhe çdo palë tjetër e interesuar të mund të marrin pjesë.
3. Në ngjarjen e marrjes së mostrave, lejojini vëzhguesve një pamje të qartë të tre kontejnerëve që nuk i kanë vulat e thyera. Tre kontejnerë lejojnë një kampionim më përfaqësues të dërgesës.
4. Pas thyerjes së vulave dhe hapjes së dyerve për tre kontenierët, mostrat duhet të mblidhen në mënyrë të dukshme nga një specialist i trajnuar nga secili prej tre kontejnerëve dhe vendosen në një enë qelqi qartësisht të dukshme.
5. Më pas, mostrat duhet të ndahen në mënyrë të barabartë në dy pjesë me një mostër të përzier për Ministrinë Shqiptare e Mjedisit dhe Turizmit dhe tjetrën për një palë të tretë të pavarur, e cila duhet të paravendoset nga një vend tjetër.
6. Qeveria duhet të dërgojë mostrën e saj në një laborator të zgjedhur nga ajo dhe pala e tretë e pavarur do të dërgonte kampionin e saj në një laborator të zgjedhjur nga vet ajo.
7. Rezultatet e secilit do të bëhen publike përfshirë letrën e laboratorëve.
8. Nëse mostrat tregojnë se materialet brenda kontejnerëve janë të rrezikshëm, atëherë ato duhet të menaxhohen si mbetje të rrezikshme.
9. Nëse riciklimi i sigurt legjitim që menaxhon siç duhet mbetjet nuk mund të gjendet, atëherë ato duhet të depozitohet në një landfill të projektuar për mbetje të rrezikshme.
10. Materialet fillimisht duhet të vendosen siç duhet në një mbulesë rezistente ndaj rrjedhjeve të projektuara për dërgim mbetjesh të rrezikshme përpara se të vazhdohet me operacionet e riciklimit ose në landfill.
Ne besojmë fuqimisht se çdo testim që devijon ndjeshëm nga plani i përgjithshëm i mësipërm rrezikon të minojë besimin e publikut në rezultatet.
Ne e kuptojmë se hapat e mësipërm mund të shfaqen të rënda, por besoni se potencialisht do të shmangin polemika të gjera. Duke ndjekur protokollin e mësipërm, qeveria mund ta kthejë këtë situatë të pazakontë në një histori suksesi.
Në këtë drejtim, rekomandojmë që Republika e Shqipërisë t’i kërkojë OLAF-it të marrë përsipër rolin e palës së tretë për testimin e pavarur. Nëse OLAF nuk mund ta kryejë atë rol, Rrjeti i Bazelit është i gatshëm të rekomandojë konsulentë të respektuar dhe neutralë të OKB-së ose OJQ jashtë vendit.
Në mbyllje, dëshiroj të theksoj se BAN është një mik i Shqipërisë dhe uron vetëm për një zgjidhje të sigurtë dhe të suksesshme të problemit.
Ne jemi të gatshëm të ndihmojmë në çdo mënyrë që mundemi dhe ju lutemi mos hezitoni të më kontaktoni drejtpërdrejt nëse keni ndonjë pyetje. Faleminderit për kohën dhe vëmendjen tuaj për këtë çështje.
